سرطان پوست چیست و انواع آن کدامند ؟
بهترین توصیفی که می‌توان از سرطان پوست کرد، رشد غیرطبیعی سلول‌های پوستی است که غالباً در اثر قرار گرفتن در معرض آفتاب به مدت طولانی به وجود می‌آید، اما عوامل دیگری نیز هستند که باید در نظر گرفت. سه نوع اصلی از سرطان پوست وجود دارد که بر اساس اینکه کدام لایه از پوست درگیر شده است، نام‌گذاری می‌شود: کارسینوم (سرطان) سلول‌های بازال، کارسینوم سلول‌های سنگفرشی و ملانوما.
ملانوما یکی از نادرترین انواع سرطان پوست است، اما خطرناک‌ترین نوع آن است، زیرا می‌تواند به سایر نقاط بدن نیز انتشار یابد. بررسی مرتب هرگونه تغییرات غیرعادی در پوست می‌تواند به تشخیص سرطان پوست در مراحل اولیه آن کمک کند و به شما شانس درمان موفقیت‌آمیز را بدهد.
تشخیص سرطان پوست
مراقب آن قسمت از پوست که بیشتر در معرض آفتاب قرار می‌گیرد، باشید. اگرچه سرطان پوست می‌تواند هر قسمتی از بدن را مبتلا کند، اما احتمال وقوع آن در قسمت‌هایی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب قرار می‌گیرند، بیشتر است. اشعه‌ی UV خورشید، DNA سلول‌های پوستی را تخریب کرده و موجب جهش آن‌ها به سمت سلول‌های سرطانی می‌شود، بنابراین بر روی قسمت‌هایی از بدنتان که بیشتر آفتاب می‌خورد وقت بیشتری برای بررسی بگذارید مانند: پوست سر، صورت (خصوصاً بینی)، گوش‌ها، گردن، بالای قفسه سینه، ساعدها و دست‌ها. لکه‌ها و علائم غیرعادی پوستتان را بررسی کنید، خصوصاً آن‌هایی که به‌تازگی رشد کرده‌اند (به نکات زیر توجه کنید).
ظاهراً، این ایده خوبی است که اجازه ندهیم برخی نواحی خاص بدن در معرض طولانی‌مدت آفتاب قرار بگیرد، اما بعضی از مشاغلی که در فضای باز انجام می‌شوند این کار را مشکل کرده‌اند. اگر شما نمی‌توانید همیشه پوست خود را بپوشانید، از ضدآفتاب‌های قوی استفاده کنید که از تأثیر اشعه‌ی UV جلوگیری کند.
خانم‌ها بیشتر مستعد ابتلا به سرطان پوست در پاها و بازوهایشان هستند به دلیل اینکه آن‌ها دامن، شلوارک و تاپ‌های بندی (هالتری) می‌پوشند.
زمانی که برهنه هستید، پوستتان را ازنظر وجود لکه‌های غیرعادی بررسی کنید (مثلاً زمانی که می‌خواهید حمام کنید)، بنابراین دیدن قسمت‌های بیشتری از پوستتان امکان‌پذیر خواهد بود. اگر چشمانتان ضعیف شده است، از عینک ذره‌بینی استفاده کنید.
عوامل خطر ساز را برای خود تعیین کنید. برخی از افراد نسبت به سایرین، بیشتر مستعد ابتلا به سرطان پوست هستند، زیرا در معرض عوامل خطر بیشتری قرار دارند. اصلی‌ترین عواملی که در حال حاضر شناخته‌شده‌اند عبارت‌اند از: داشتن پوست لطیف همراه با کک‌ومک، موی قرمز، قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی UV به مدت طولانی (خورشید یا سولاریوم‌ها)، داشتن سابقه آفتاب‌سوختگی شدید، داشتن تعداد زیادی خال گوشتی، سابقه اشعه درمانی، سیستم ایمنی ضعیف، تماس با آرسنیک و داشتن سابقه خانوادگی از سرطان پوست. برخی از این عوامل خطر قابل جلوگیری نیستند (رنگ پوست)، اما برخی از آن‌ها تنها عادت‌های رفتاری‌ای هستند که می‌توان تغییر داد مانند احتیاط کردن در زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب.
هر نوع رنگ پوستی مستعد ابتلا به سرطان است، اما پوست‌های روشن‌تر رنگ‌دانه‌های (ملانین) کمتری دارند که از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه‌ی UV محافظت می‌کند. این موضوع باعث می‌شود احتمال ابتلا به سرطان پوست در افراد باپوست روشن‌تر بالاتر رود.
داشتن آفتاب‌سوختگی تاولی در دوران کودکی یا نوجوانی، شانس ابتلا به سرطان پوست در دوران بزرگ‌سالی را افزایش می‌دهد.
افرادی که در آب‌وهوای آفتابی و یا در ارتفاع زیاد زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض اشعه‌ی UV قرار دارند. این موضوع ازنظر دریافت ویتامین D و کاهش احتمال ابتلا به افسردگی بسیار مفید است، اما از طرفی پتانسیل عامل خطر برای سرطان پوست نیز محسوب می‌شود.
خال‌های گوشتی سرطانی نیستند، اما خال‌های بزرگی که اشکال نامنظم دارند (خال‌های دیسپلازی)، اگر به مدت طولانی در معرض اشعه‌ی UV قرار بگیرند می‌توانند سرطانی شوند.
انواع مختلف سرطان پوست را از یکدیگر متمایز کنید. شناخت تفاوت‌های بین علائم نرمال پوست (مانند کک‌ومک، خال‌های گوشتی، زگیل‌ها و جوش ها) و سرطان پوست اهمیت دارد. برای مثال، کارسینوم سلول‌های بازال، در مراحل اولیه، به شکل برجستگی‌های مرواریدی/ مومی ظاهر می‌شوند و بعداً به شکل اثر زخم صافِ قهوه‌ای یا گوشتی رنگ درمی‌آید. در مقابل، کارسینوم سلول‌های سنگفرشی، اغلب به‌صورت گره‌های سفت و قرمزرنگی ظاهرشده که تبدیل به زخم‌های صافی با سطح پوسته‌پوسته و فلس مانند، می‌شود. درنهایت، ملانوما به‌صورت لکه‌های قهوه‌ای‌رنگ بزرگ با خال‌های تیره‌تر یا زخم‌های کوچک با حاشیه نامنظم همراه با خال‌های رنگی (قرمز، سفید، آبی_مشکی)، ظاهر می‌شود.
کارسینوم سلول‌های بازال، تقریباً همیشه در نواحی‌ای از پوست که بیشتر در معرض آفتاب است دیده می‌شود مانند گردن و صورت.
کارسینوم سلول‌های سنگفرشی نیز نواحی‌ای از پوست را که بیشتر در معرض آفتاب قرار می‌گیرد مبتلا کرده و در افراد بارنگ پوست تیره‌تر رایج‌تر است.
ملانوما در هرجایی از پوست بدن رشد می‌کند حتی اگر در معرض آفتاب نباشد. این نوع از سرطان پوست بیشتر در کف دستان، کف پاها، نوک انگشتان و انگشتان پا ظاهر می‌شود.
مخفف‌های ABCDE ملانوما را بیاموزید. ABCDE های ملانوما، مخفف ویژگی‌های این بیماری بوده و به شما در شناسایی نوع ملانومای خود کمک می‌کند. به‌طور خاص‌تر، این علائم عبارت‌اند از: A: عدم تقارن، B: حاشیه، C: رنگ، D: قطر و E: در حال تحول (تکامل)
عدم تقارن: نیمی از خال یا لکه، مشابه نیمی دیگر نیست.
حاشیه: خال یا لکه، حاشیه‌ای نامنظم، پوسته‌پوسته یا بدون مرز مشخص دارد.
رنگ: رنگ خال یا لکه‌ها، در نقاط مختلف متفاوت است و به رنگ‌های برنزی، قهوه‌ای یا سیاه و معمولاً سفید، قرمز یا آبی دیده می‌شود.
قطر: قطر ملانوما در زمان تشخیص معمولاً بیش از 6 میلی‌متر است، اما می‌توانند کمی کوچک‌تر باشند.
تکامل: خال و لکه‌هایی که متفاوت از بقیه بوده و اندازه، شکل و رنگشان در حال تغییر است.
درصورتی‌که خال و لکه‌های رنگی شما با خصوصیاتی مشابه با علائم و ویژگی‌های ذکرشده در بالا، ظاهرشده‌اند، با متخصص پوست خود مشورت کنید.
درمان‌های حرفه‌ای سرطان پوست
به پزشک خانواده یا متخصص پوست خود مراجعه کنید. در صورت ظاهر شدن علائم و لکه‌های غیرعادی بر روی پوستتان، مخصوصاً آن‌هایی که شما به‌تازگی متوجه وجودشان شده‌اید یا اخیراً تغییر شکل داده‌اند، سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک شما می‌تواند بسیاری از بیماری‌های پوستی که می‌توانند مشابه سرطان باشند را نفی (رد) کند (مانند اگزما، پسوریازیس، موهای زیرپوستی، کربانکل، لکه‌های پوستی)، اما احتمالاً شما به یک متخصص پوست ارجاع داده خواهید شد. به یاد داشته باشید که تشخیص سرطان پوست در مراحل اولیه، می‌تواند درمان را بسیار مؤثرتر کند.
برای تشخیص بهتر بیماری پوستی شما، پزشکتان احتمالاً از شما یک بیوپسی پوست (نمونه بافت پوست) گرفته و آن را در زیر میکروسکوپ نگاه خواهد کرد. روش‌های شیو بیوپسی و پانچ بیوپسی، انواع مختلف بیوپسی پوست هستند.
سرطان پوست علاوه بر اینکه ظاهر مشکوکی دارد، می‌تواند خارش‌آور، ملتهب و حساس به لمس کردن باشد. در برخی از موارد، خصوصاً در رابطه با ملانوما، پوست می‌تواند خونریزی کرده و یا زخم شود.
بیشتر موارد سرطان پوست به‌آرامی تغییر کرده و یا رشد می‌کنند. اگر به‌سرعت رشد کند، معمولاً نشان‌دهنده فرم حاد سرطان پوست است.
با پزشکتان در مورد روش‌های درمانی غیر جراحی صحبت کنید. برای درمان سرطان‌های خفیف پوست مانند کارسینوم سلول‌های بازال یا کارسینوم سطحی سلول‌های سنگفرشی، روش‌های سریع و غیرتهاجمی بسیاری وجود دارد، اما در مورد سرطان جدی و خطرناکی مانند ملانوما کاربرد ندارد. این روش‌ها عبارت‌اند از: پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، فتودینامیک درمانی و درمان‌های بیولوژیک.
درروش پرتودرمانی، از اشعه‌ی ایکس کانونی و بسیار قدرتمندی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی پوست استفاده می‌شود. این روش به‌طور اختصاصی برای کارسینوم سلول‌های بازال استفاده می‌شود که به‌راحتی نمی‌توان آن را برش داد. بیماران اغلب نیاز به 15 تا 30 جلسه درمان خواهند داشت.
شیمی‌درمانی شامل استفاده از داروهای از بین برنده سرطان است که به‌صورت پماد یا کرم‌هایی مستقیماً بر روی ضایعات سرطانی پوست مالیده می‌شود. استفاده از این روش درمانی فقط محدود به سرطان‌های سطحی پوست و نه نوع عمقی آن است.
درروش فتودینامیک درمانی (PDT)، پس از استعمال و جذب شدن داروهای شیمیایی در پوست، نور لیزر تابیده می‌شود. این ترکیب، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد، زیرا این داروها آن‌ها را نسبت به نور شدید، حساس می‌کنند.
درمان بیولوژیک (ایمونوتراپی)، سیستم ایمنی شمارا به از بین بردن سلول‌های سرطانی وا می‌دارد. به شما ترکیباتی نظیر اینترفرون یا ایمیکویمود داده می‌شود که توسط بدن شما یا در آزمایشگاه ساخته‌شده و سیستم دفاعی طبیعی بدنتان را در برابر سرطان تقویت می‌کند.
از پزشکتان در مورد سرمادرمانی (فریز کردن) سؤال کنید. درمان‌های سرطان پوست بسیار متنوع هستند و به‌اندازه، نوع، عمق و محل ضایعات سرطانی شما بستگی دارند. سرطان‌های کوچک و سطحی پوست را می‌توان به‌راحتی از طریق شیو کردن یا فریز کردن درمان کرد. انجام سرمادرمانی، نشان‌دهنده این است که ضایعه سرطانی شما کوچک بوده و چندان خطرناک نیست. سپس، پزشکتان به ضایعه سرطانی نیتروژن مایع زده تا فریز شده و سلول‌های آن از بین بروند، سپس در اثر ذوب شدن، سرانجام بافت مرده از بین می‌رود؛ این روند چند روز به طول می‌انجامد.
سرمادرمانی برای درمان ضایعات کوچک کارسینوم سلول‌های بازال و کارسینوم سلول‌های سنگفرشی بسیار مؤثر است، زیرا آن‌ها به سطح پوست نزدیکتراند، از این روش غالباً برای درمان ملانوماهایی که در نواحی عمقی‌تر پوست هستند، استفاده نمی‌شود.
از سرمادرمانی برای برداشتن زگیل‌ها و لکه‌های پوستی استفاده می‌شود. این روش بسیار ساده و سریع بوده و درعین‌حال بسیار دردناک است.
در مورد جراحی بیوپسی (بافت‌برداری)، با پزشک خود مشورت کنید. جراحی بافت‌برداری شامل بریدن (برداشت) ضایعه سرطانی و بافت سالم اطراف آن است. گاهی اوقات، برای اطمینان از ایمن بودن، مقدار کمی از بافت سالم پوست اطراف ضایعه سرطانی نیز برداشته می‌شود که در این صورت زخم نسبتاً بزرگی برای ترمیم شدن برجای می‌گذارد. این روش درمانی برای درمانی هر نوع سرطان پوست حتی ملانوماهای عمقی مناسب است.
عمل بافت‌برداری توسط متخصص پوستتان در مطب انجام می‌شود. بافت اطراف ضایعه سرطانی توسط بی‌حس‌کننده های موضعی بی‌حس می‌شود.
بافت نرمال و حاشیه‌ای برداشت‌شده معمولاً در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا از نبود سلول‌های سرطانی اطمینان حاصل شود.
برای درمان سرطان‌های شدیدتر پوستی، از جراحی موس استفاده کنید. جراحی موس، شامل برداشت متوالی لایه‌های پوست ضایعه سرطانی و بررسی آن‌ها در زیر میکروسکوپ است تا جایی که هیچ سلول سرطانی دیده نشود. این روش مشابه عمل بافت‌برداری بوده با این تفاوت که بدون برداشت پوست سالم اطراف ضایعه، سلول‌های سرطانی برداشته می‌شود (درنتیجه زخم‌های کوچک‌تری ایجادشده که سریع‌تر ترمیم می‌شوند). جراحی موس، برای درمان سرطان‌های پوستی بزرگ‌تر و عودکننده‌ای که سخت درمان می‌شوند، بسیار مناسب است.
جراحی موس غالباً برای درمان سرطان‌های پوستی روی بینی استفاده می‌شود؛ جایی که لازم است تا آنجا که امکان دارد پوست سالم بیشتری حفظ شود.
جراحی موس، به مناسب‌ترین روش درمان کارسینوم های سلول‌های بازالی که به‌سختی درمان می‌شود، شهرت دارد.
با پزشک خود در مورد نیاز به انجام کورتاژ یا الکترودسیکیشن، صحبت کنید. در این روش، به کمک ابزار تیز و قاشقی شکلی به نام کورت، سطح تومورهای پوستی خراش داده‌شده و سپس، سلول‌های سرطانی باقیمانده توسط یک سوزن الکتریکی (الکترودسیکیشن)، از بین می‌روند. الکتریسیته نه‌تنها سلول‌های سرطانی را از بین برده، بلکه زخم را می‌سوزاند تا خونریزی نکند. این روش غالباً تا سه بار تکرار می‌شود تا تمام سلول‌های سرطانی از بین بروند.
الکترودسیکیشن، اساساً برای تمامی انواع سرطان‌های پوست استفاده می‌شود، اگرچه این روش، برای درمان ضایعات کوچک‌تر نزدیک به سطح پوست، مؤثرتر و کارآمدتر است.
این روش، زخم‌های متوسطی را برجای می‌گذارد که اندازه آن‌ها کوچک‌تر از زخم‌های ناشی از روش بافت‌برداری بوده، اما نسبت به زخم‌های برجای‌مانده از جراحی موس بزرگ‌تر است.
نکات
1 – سایر انواع سرطان‌های پوست که کمتر رایج هستند عبارت‌اند از: سارکوما کاپوسی (که در افراد مبتلابه ایدز شایع است)، کارسینوم سلول‌های مِرکِل (که غالباً در فولیکول‌های مو دیده می‌شود) و کارسینوم سلول‌های غدد سباسه (که منشأ آن غدد چربی پوست است).
2 – از اعداد رومی (I تا IV) برای نشان دادن مراحل سرطان استفاده می‌شود. مرحله I، خفیف و موضعی بوده درحالی‌که مرحله IV، نشان‌دهنده سرطان پیشرفته بوده که به مناطق دیگر گسترش‌یافته است.
3 – اکثر کارسینوم های سلول‌های بازال و سنگفرشی، با جراحی‌های جزئی، به‌طور موفقیت‌آمیزی درمان می‌شوند.
4 – اگر سرطان پوست شما (ملانوم) به نزدیکی غدد لنفاوی گسترش پیداکرده است، لازم است که پزشکتان آن را بردارد.
هشدارها
1 – شما باید مراقب عود سرطان‌های پوست باشید، زیرا اگر قبلاً یک‌بار به سرطان پوست مبتلا شده باشید، عود آن، خطرناک‌تر است.
2 – افراد مسن، بیشتر مستعد ابتلا به سرطان پوست همراه با سایر سرطان‌ها هستند. بدن خود و افراد مسن خانواده را که از آن‌ها مراقبت می‌کنید، بررسی کنید تا هر نوع مشکل پوستی ایجادشده را سریعاً تشخیص دهید.