روماتیسم یک اصطلاح کلی برای بیش از 200 نوع بیماری دردناک پزشکی است که موجب التهاب مفاصل، استخوان‌ها، غضروف‌ها و بافت نرم می‌شود. اگر اخیراً مبتلابه یک بیماری روماتیسمی شده‌اید، شما تنها نیستید، حداقل یک‌سوم مردم دنیا در مقاطعی از زندگی خود مبتلابه بیماری‌های روماتیسمی می‌شوند. برای درمان روماتیسم، با یک روماتولوژیست مشورت کنید تا بهترین روش را برای درمان و تسکین علائم بیماری شما تجویز کند. با تغییر سبک زندگی خود می‌توانید این بیماری را مدیریت کرده و با علائم آن راحت‌تر کنار بیایید. متأسفانه بیشتر بیماری‌های روماتیسمی مزمن هستند، بدین معنی که به‌ناچار در تمام طول عمر خود با آن‌ها دست‌وپنجه نرم خواهید کرد. در صورت تشدید شدن علائم، وسایل کمکی می‌توانند در ادامه زندگی به شما کمک کنند.
متخصص روماتولوژی
علائم خود را به‌طور روزانه یادداشت کنید. اگر وجود علائم بیماری روماتیسمی را در خود احساس می‌کنید، خصوصاً اگر در این زمینه سابقه خانوادگی دارید، جزئیات علائم و زمان بروز آن‌ها را یادداشت کنید. این جزئیات شامل مجموعه کارهایی است که بلافاصله قبل از شروع علائم انجام می‌دادید. یادداشت‌های شما به متخصص روماتولوژی کمک می‌کند تا بیماری شما را راحت‌تر تشخیص دهد.
علائم بیماری‌های روماتیسمی عبارت‌اند از: درد مفاصل، ورم، دردی که تا 6 روز طول می‌کشد و خشکی مفاصل هنگام صبح که تا 30 دقیقه به طول می‌انجامد.
برای مثال می‌توانید بنویسید، دوشنبه 17 فوریه، هنگام بیدار شدن در ساعت 6 صبح، احساس خشکی و گرفتگی در زانوها و لگنم می‌کردم. موقع راه رفتن درد داشتم. به‌سختی می‌توانستم دوش بگیرم. درد و گرفتگی در طول صبح ادامه داشت و حدود 11 صبح کم‌کم برطرف شد.
نکته: درد مفاصل می‌تواند با سایر علائم فیزیکی دیگر همراه باشد مانند خشکی چشم و دهان، افزایش حساسیت نسبت به نور و تنگی نفس.
در اولین هفته‌های بروز علائم بیماری، به متخصص روماتولوژی مراجعه کنید. اگر بتوانید در طی 12 هفته پس از شروع علائم بیماری خود به متخصص روماتولوژی مراجعه کنید، خواهند توانست اقدامات بسیاری در جهت کاهش درد و التهاب علائم شما انجام دهند. درنهایت، شما نسبت به افرادی که دیر مراجعه می‌کنند، احتمالاً درد کمتری تجربه خواهید کرد و دامنه حرکتی زیادی را از دست نخواهید داد.
هرچه زودتر به متخصص روماتولوژی مراجعه کنید، گزینه‌های درمانی بیشتری را در اختیار خواهید داشت. در صورت داشتن سرعت عمل، بهبودی شما سریع‌تر اتفاق خواهد افتاد.
شاید نیاز باید که برای معاینه و انجام آزمایش به پزشک مراجعه کنید و توصیه‌هایی از متخصص روماتولوژی دریافت کنید.
بسته به نوع بیمه درمانی‌تان، از پزشک عمومی خود معرفی‌نامه‌ای دریافت کنید تا مطمئن شوید که متخصص روماتولوژی‌تان تحت پوشش بیمه‌ای شما قرار داشته باشد.
هشدار: مراجعه به روماتولوژیست را به تعویق نیندازید، زیرا ممکن است دردتان قابل‌درمان بوده و علائمتان در آن زمان جزئی به نظر برسد. تعویق درمان، تنها منجر به محدود شدن گزینه‌های درمانی می‌شود.
برای تشخیص روماتیسم، آزمایشات خون و عکس‌برداری انجام دهید. بعد از گرفتن شرح‌حال پزشکی و خانوادگی و ارزیابی علائم، متخصص روماتولوژی احتمالاً برای تأیید تشخیص اولیه علائم، آزمایش خون یا تصویربرداری را تجویز خواهد کرد. آزمایشات شما بستگی به نوع بیماری تشخیص داده‌شده توسط پزشکتان دارد.
آزمایش خون برای بررسی التهاب و پروتئین‌های خون است که مختص بیماری‌های روماتیسمی خاص مانند آرتریت روماتوئید است.
اشعه ایکس، سونوگرافی یا اسکن‌های MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)، آسیب‌های استخوانی ناشی از روماتیسم را نشان می‌دهند. اگر هیچ آسیب استخوانی نشان داده نشود، بدین معنی است که احتمالاً بیماری شما در مراحل ابتدایی است.
احتمال گرفتن نتایج مثبت کاذب در تست‌های آزمایشگاهی بسیار زیاد است، بنابراین برای تأیید بیماری روماتیسمی خود حتماً معاینات بدنی انجام داده و شرح‌حال پزشکی داشته باشید.
هدف خود برای درمان بیماری را مشخص کنید. بسته به هدفی که از درمان خود دارید، پزشکتان داروها و روش‌های درمانی مختص شما را تجویز خواهد کرد. نتایجی که از درمان خود خواهید گرفت، به میزان پیشرفت و شدت علائم بیماری‌تان بستگی خواهد داشت.
اگر زود اقدام کنید، درمان تهاجمی می‌تواند علائم شما را به‌طور کامل بهبود بخشد. بااین‌وجود بیماری‌های روماتیسمی معمولاً مزمن هستند. اگرچه ممکن است علائم شما برطرف شده باشند، اما احتمال دارد درزمانی دیگر مجدداً عود کنند.
اگر بیماری‌تان پیشرفته‌تر باشد، شما نیاز دارید روش درمانی‌ای را بکار گیرید که التهابات شما را به‌طورجدی کنترل کرده و درد شما را تا حد ممکن کاهش دهد.
برای تسکین درد و کاهش التهاب، دارو مصرف کنید. بسته به‌شدت بیماری و هدفی که از درمان دارید، متخصص روماتولوژی‌تان داروهایی برای تسکین علائم تجویز خواهد کرد. هنگام مصرف دارو، از دستورالعمل‌های پزشک خود پیروی کنید. برخی از داروهایی که برای بیماری‌های روماتیسمی تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهای بدون نسخه از این دسته شامل ایبوپروفن (ادویل، موترین IB) و سدیم ناپروکسن (آلیو)، التهاب را کاهش داده و درد را تسکین می‌دهند. داروهای قوی‌تر از این گروه را فقط با نسخه پزشک می‌توان تهیه کرد.
استروئید ها: کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، اساساً برای تسکین علائم حاد تجویز می‌شوند. این داروها التهابات و آسیب‌های استخوانی را کاهش می‌دهند.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs): داروهای رایج از این دسته شامل متوترکسات (ترکسال، اوترکساپ) و لفنولومید (آراوا)، پیشرفت روماتیسم را کند کرده و مفاصل و سایر بافت های بدن شما را از آسیب دائمی محافظت می‌کند. اگر این داروها در مراحل اولیه بیماری‌های روماتیسمی تجویز شوند، بسیار مفید و مؤثر خواهند بود.
عوامل بیولوژیک مانند آدالیمومب (هومیرا) و اتانرسپت (انبرل)، دسته جدیدی از داروهای کلاس DMARDs هستند که بخشی از سیستم ایمنی را که موجب التهاب می‌شود مورد هدف قرار می‌دهند. این داروها معمولاً همراه با داروهای غیر بیولوژیک DlMARD مصرف می‌شوند.
نکته: اپیوئید ها (افیون ها) ممکن است موجب کاهش درد شما شوند، اما محل التهاب را شناسایی نمی‌کنند، بنابراین احتمالاً دارد عامل ایجادکننده درد همچنان در شما باقی بماند. به همین دلیل، آن‌ها برای درمان بیماری‌های روماتیسمی تجویز نمی‌شوند.
برای کاهش درد از طب مکمل استفاده کنید. درمان‌های طب مکمل مانند ماساژ، طب سوزنی و طب فشاری ممکن است موجب تسکین مفاصل و رفع گرفتگی‌های عضلانی دردناک شوند. این‌گونه روش‌های درمانی نیز به رفع استرس و نگرانی کمک می‌کنند.
متخصص روماتولوژی شما ممکن است بتواند پزشکی که روی بیماران مبتلابه روماتیسم کار می‌کند را معرفی کند. به دنبال پزشکانی باشید که دارای تجربه کار کردن بر روی روماتیسم مفاصل و دردهای روماتیسمی باشند.
متخصص روماتولوژی ممکن است شما را به یک فیزیوتراپیست ارجاع دهد تا با دادن نرمش‌ها و کشش‌ها به شما در کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفاصل کمک کند.
برای ترمیم مفاصل آسیب‌دیده، جراحی کنید. اگر بیماری روماتیسمی شما تا حدی پیشرفت کرده که استخوان‌هایتان صدمه‌دیده‌اند، جراحی می‌تواند یک گزینه درمانی باشد. به‌طور ایده آل، جراحی درد شما را کاهش داده، عملکرد مفاصل را بهبود می‌بخشد و توانایی استفاده از مفاصلتان را بالا می‌برد. روش‌های رایج جراحی در درمان بیماری روماتیسمی عبارت‌اند از:
سینووکتومی: التهاب زانو، آرنج، مچ، انگشتان یا لگن را برطرف می‌کند.
ترمیم تاندون: تاندون‌های شل و یا پارگی اطراف هر مفصل را اصلاح می‌کند.
فیوژن مفصل: اگر هدف جایگزینی مفصل نباشد، آن را تثبیت یا ترمیم می‌کنند.
جایگزینی کلی مفاصل: قسمت آسیب‌دیده مفصل شما با قطعات فلزی یا پلاستیکی مصنوعی جایگزین می‌شود.
اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی
برای کاهش گرفتگی‌ها، به‌طور روزانه فعالیت کرده و ورزش کنید. درد و گرفتگی ناشی از بیماری‌های روماتیسمی، انجام فعالیت‌های ورزشی را با مشکل روبرو می‌کند. در برخی از روزها حتی انجام این کار غیرممکن می‌شود. بااین‌حال، فعال بودن تا حد ممکن شرایط شما را بعد از مدت‌زمانی بهبود بخشیده و التهاب مفاصل شما را کاهش خواهد داد. این کار همچنین عضلات اطراف مفاصل شما را قوی‌تر کرده که موجب کاهش فشار می‌شود.
روماتولوژیست می‌تواند فیزیوتراپیستی را معرفی کند که با شما در یک برنامه ورزشی متناسب با علائم و شرایط بیماری‌تان کار کند.
یوگا و تای چی، دو ورزشی هستند که اکثر افراد مبتلابه بیماری‌های روماتیسمی از انجام آن لذت می‌برند.
در محل زندگی خود، به دنبال مربی‌ها و کلاس‌هایی باشید که با افراد مبتلابه روماتیسم کار می‌کنند.
برای شناسایی محرک‌ها، مواد غذایی مصرفی‌تان را یادداشت کنید. برخی از غذاهایی که مصرف می‌کنید، می‌توانند علائم شما را تشدید کرده یا آن‌ها را شعله‌ور کنند. درحالی‌که ممکن است اشتراکاتی وجود داشته باشد، اما تأثیرات این غذاها اکثراً بر اساس شیمی بدن شما هستند. یادداشت کردن مواد غذایی مصرف‌شده به شما این امکان را می‌دهد تا غذایی که علائم شما را تشدید می‌کند شناسایی کرده و بتوانید آن را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
هرآن چه که می‌خورید را یادداشت کنید، سپس توجه کنید که پس از گذشت چند ساعت علائمتان تشدید می‌شوند یا خیر؟ بعد از چند هفته می‌توانید الگوها را شناسایی کنید. برخی از غذاها تأثیری بر روی علائم بیماری‌تان نخواهند داشت، درحالی‌که برخی دیگر آن‌ها را تشدید خواهند کرد. این غذاها موجب التهاب می‌شوند.
در مورد الگوی غذایی‌ای که بدست آورده‌اید با روماتولوژیست خود صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند یک برنامه غذایی سالم و متعادل برای شما تنظیم کنند که غذاهای مضر از رژیم غذایی‌تان حذف گردد. اگر مبتلابه نقرس هستید، از خوردن غذاهای سرشار از پورین، ازجمله آنچو، مارچوبه، سس ماهی ساردین، قارچ، گوشت‌های شکار، کلیه‌ها و کبد خودداری کنید.
نکته: حساسیت‌های غذایی، مانند تحمل خفیف لاکتوز یا حساسیت به گلوتن، نیز می‌تواند علائم روماتیسمی را تشدید کند.
برای کاهش التهاب، مصرف الکل را محدود کنید. مصرف الکل، موجب افزایش التهاب می‌شود و می‌تواند علائم شما را تشدید کند. این بدان معناست که نباید الکل بنوشند.
آب جو نیز می‌تواند موجب تشدید علائم شما شود، خصوصاً اگر مبتلابه نقرس هستید.
هشدار: شما همچنین بایستی از مصرف تنباکو خودداری کنید، زیرا موجب افزایش التهاب و تشدید شدن بیماری‌های خود ایمنی می‌شود.
برای حفظ وزن مناسب خود، میوه‌جات، سبزیجات و غلات کامل بیشتری مصرف کنید. اگر روماتولوژیست شما بگوید که چاق هستید و یا اضافه‌وزن دارید، کاهش وزن به کم شدن علائم بیماری روماتیسمی‌تان کمک خواهد کرد. اضافه‌وزن فشار بیشتری بر روی مفاصل شما خواهد آورد، خصوصاً بر روی زانوها، مچ پاها و استخوان لگن. رژیم غذایی با غذاهای کامل به شما کمک می‌کند تا وزن اضافی خود را ازدست‌داده و وزن مناسب خود را حفظ کنید.
اگر مبتلابه روماتیسم هستید، گرسنه ماندن و رژیم‌های غذایی سفت‌وسخت اصلاً توصیه نمی‌شود. اگرچه هنگام رژیم گرفتن، علائم شما ممکن است کاهش یابد، اما بعد از ترک رژیم خود، بلافاصله عود کرده و ممکن است بدتر شوند.
یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای پر از غلات، حبوبات، میوه جات، سبزیجات و روغن‌زیتون فوق بکر، همراه با کاهش گوشت قرمز و شیرینی‌ها، برای همه بیماری‌های روماتیسمی مفید است.
برای انجام کارها، ترجیحاً از عضلات و مفاصل بزرگ خود استفاده کنید. با بکار گرفتن عضلات و مفاصل بزرگ، فشار از روی مفاصل کوچک‌تر برداشته می‌شود، خصوصاً که مفاصل کوچکی مانند انگشتان و مچ دست در بیماری‌های روماتیسمی بیشتر صدمه می‌بینند. اگرچه احتمال دارد مجبور باشید در نحوه انجام کارهای خود خلاقیت داشته باشید، اما ممکن است با این عمل، بتوانید کارهای خود را آسان‌تر انجام دهید.
برای مثال، به‌جای باز کردن یک در سنگین و هل دادن آن با دست خود، بهتر است به آن تکیه داده و با کل وزن بدن خود آن را بازکنید.
در صورت عدم امکان استفاده از مفاصل بزرگ‌تر، وزن را توزیع کرده و مفاصل بیشتری را درگیر کنید. برای مثال، برای بلند کردن یک جسم سنگین، به‌جای استفاده از یک دست، آن را با دو دست خود بلند کنید.
برای بهبود وضعیت بدن خود پیاده‌روی یا شنا کنید. حفظ بدن در یک وضعیت مناسب، مفاصل را در یک راستا نگه‌داشته و فشار کمتری بر آن‌ها وارد می‌کند. پیاده‌روی منظم و شنا کردن نه‌تنها ورزش‌های خوبی هستند، بلکه به بدنتان کمک می‌کنند تا در وضعیت صاف‌تر و بلندتری قرار گیرد.
خصوصاً اگر زانوی شما مبتلابه روماتیسم است، شنا کردن گزینه بسیار خوبی است، زیرا آن را تحت‌فشار قرار نمی‌دهد.
برای کاهش درد و گرفتگی، از مکمل‌ها استفاده کنید. برخی از مکمل‌های گیاهی و غذایی، خصوصاً زردچوبه و اسیدهای چرب امگا3، موجب بهبودی علائم روماتیسمی شما می‌شوند. بااین‌حال، قبل از افزودن هرگونه مکمل به رژیم خود، ابتدا با یک روماتولوژیست مشورت کنید. این مکمل‌ها ممکن است با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند.
انتظار نداشته باشد که مکمل‌ها سریعاً اثر کنند. به‌طورمعمول، این مکمل‌ها را باید حداقل 2 تا 3 هفته مصرف کنید تا مقدار آن‌ها به سطح مناسبی در بدنتان برسد و تأثیر خاص خود را بگذارند.
دستگاه‌های کمکی مختلف
برای مراقب از مفاصل ضعیف شده، از آتل یا بریس استفاده کنید. شما می‌توانید بریس ها را به‌صورت بدون نسخه از داروخانه‌ها، فروشگاه‌ها یا به‌صورت آنلاین تهیه کنید. بااین‌حال، بریس خریداری‌شده را به روماتولوژیست خود نشان دهید تا مطمئن شوید که کاملاً مناسب شما بوده و نحوه صحیح پوشیدن و درآوردن آن را یاد بگیرید.
روماتولوژیست شما ممکن است آتل یا بریسی که مناسب مفاصل شماست، توصیه کند. همچنین ممکن است در مطب خود آتل‌ها یا بریس هایی داشته باشند که قبل از خریدن بتوانید آن را امتحان کرده و از مناسب بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
برای کاهش درد هنگام راه رفتن از عصا یا کفش استفاده کنید. اگر زانوها، مچ پاها یا استخوان لگنتان دچار روماتیسم شده است، با استفاده از عصا راحت‌تر راه خواهید رفت، زیرا وزن شما را بر روی مفاصلتان توزیع خواهد کرد. کفش‌های مخصوص روماتیسم به تعادل پاهایتان کمک خواهند کرد، خصوصاً اگر در اثر التهاب اطراف یکی از مفاصل، یکی از پاهایتان بلندتر از دیگری باشد.
اگر دست و مچ دستانتان دچار روماتیسم باشند، احتمالاً گرفتن و تکیه دادن به عصا برایتان مشکل خواهد بود. اگر تعادل ندارید، در روزهایی که علائم بیماری‌تان تشدید شده‌اند، از ویلچیر استفاده کنید.
برای حفظ تعادل خود در حمام، از میله‌ها و ریل‌ها استفاده کنید. اگر وارد یا خارج شدن از وان حمام برایتان دشوار است، می‌توانید از ریل‌های دستی کمک بگیرید و از سرخوردن یا افتادن جلوگیری کنید. همچنین اگر نشستن و برخاستن از روی توالت برایتان مشکل است، از ریل‌های دستی نیز می‌توانید استفاده کنید.
اگر نشیمنگاه توالت بلندتر باشد، نشستن و برخاستن از روی آن برایتان راحت‌تر خواهد شد.
اگر در گرفتن و باز کردن شیر آب مشکل‌دارید، برای ظرف‌شویی و وان خود از شیرهای آب اهرمی استفاده کنید.
اگر دستانتان دچار روماتیسم شده‌اند، از دستگیره‌ها و گیره‌های آماده استفاده کنید. روماتیسم به‌تدریج تمام مفصل‌های شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، خصوصاً انگشتان که در مراحل ابتدایی درگیر می‌شوند. اگر دامنه حرکتی مفصل‌های انگشتانتان کم شده است، گرفتن و نگه‌داشتن ظروف غذاخوری با دستگیره‌های پهن و نرم برایتان آسان‌تر خواهد بود.
اگر در محل کار به وسایل کمکی نیاز دارید، یک متخصص کاردرمانی می‌تواند برای اساس شرایط شغلی شما، ابزارهایی را پیشنهاد کند. روماتولوژیست شما نیز قطعاً پیشنهادانی در این زمینه خواهد داشت.
اگر با بستن دکمه و زیپ مشکل‌دارید، از وسایل کمکی مخصوص چفت‌وبست استفاده کنید. روماتیسم دستان، استفاده از چفت و بست‌های کوچک لباس مانند دکمه و زیپ را دشوار می‌کند. اگر لباس پوشیدن هنگام صبح شما را خسته می‌کند، می‌توانید از وسایل کمکی برای بستن لباس‌های خود استفاده کنید.
همچنین می‌توانید از لباس‌های دارای قلاب و حلقه استفاده کنید که باز و بسته کردن آن‌ها از لباس‌های دکمه‌دار یا زیپ‌دار راحت‌تر است.
اگر خم شدن برایتان دشوار است، می‌توانید برای پوشیدن جوراب یا کفش از پاشنه‌کش‌های دسته‌بلند استفاده کنید. همچنین برای قرار دادن اشیا در کابینت‌ها و کشوها، می‌توانید از وسایل این‌چنینی استفاده کنید.
هشدار : همیشه قبل از شروع یک رژیم غذایی جدید، مکمل‌های غذایی یا برنامه‌های ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید.